Fake news: desinformación, intoxicación y propaganda

La proliferación de noticias falsas era uno de los temas de debate candentes antes de que comenzase la crisis de la COVID19 que con razón ha fagocitado toda la atención informativa en el último año y medio, lo que no quiere decir que la aparición del virus haya significado la desaparición de este fenómeno que, muy al contrario, parece incluso haberse desbocado con una cantidad inusual de teorías conspiracionistas presentes en ámbitos donde jamás habían llegado antes. En 1986 Alan Moore planteaba en su tebeo Watchmen que una catástrofe mundial uniría a la humanidad más allá de credos y fronteras, hoy podemos decir que Moore pecó o de ingenuo o de optimista y que el New Frontiersman, el panfleto que aparecía en el tebeo como parodia de los tabloides criptofascistas conspiranoicos, probablemente sería un digital del que te llegarían enlaces a través de un grupo de WhatsApp familiar o del trabajo.

Persona utilizando una tablet
Photo by Blue Bird on Pexels.com

No es que el uso de la desinformación con objetivos políticos o militares sea algo nuevo, algo nativo de la era digital y el siglo XXI pues ya Tsun Tzu en su tratado El Arte de la Guerra reconoce el engaño con objetivo de desmoralizar a la tropa enemiga como una de las más poderosas armas de las que servirse, arma que fue perfeccionándose durante años, que cobró gran importancia durante la I Guerra Mundial y que alcanzó su estilo moderno en los años previos a la II Guerra Mundial, sirviendo la Guerra Civil Española como gran banco de pruebas de sus posibilidades. Posteriormente los años de la Guerra Fría nos dejarían cientos de ejemplos de cómo las dos grandes superpotencias utilizaban de manera habitual bulos y noticias falsas para desacreditar a su rival en lugar de lanzarse a un conflicto armado. Aunque estemos viendo en principio la propaganda como un arma entre dos naciones enfrentadas tenemos que tener presente que de su uso también se benefician partidos políticos y organizaciones empresariales, la concepción de la política como “guerra” del autor afín al nazismo Carl Schmitt fue clave para la popularización de ese tipo de estrategias.

Fuerzas de seguridad
Photo by asim alnamat on Pexels.com

Las tecnologías disruptivas  que facilitan la comunicación masivas han sido claves también para incrementar la eficiencia de esta propaganda: el abaratamiento de los medios de imprenta a finales del siglo XIX o la irrupción de la radio en el periodo de entreguerras fueron grandes hitos para la democratización del acceso a la cultura pero también fueron grandes amplificadores de propaganda sin los cuales, por ejemplo, sería imposible explicar el ascenso de los fascismos en el Periodo de Entreguerras. A finales del siglo XX y comienzos del XXI internet tendría un papel fundamental al convertirse en el nuevo gran medio de comunicación masivo, si bien en un primer momento las noticias falsas más aberrantes y las teorías conspirativas más marcianas no acostumbraban a salir de círculos extremistas reducidos, distribuyendose a través de listas de correos primero y de foros después donde su impacto era relativamente pequeño. La aparición de las más importantes redes sociales (Facebook, Twitter y Youtube principalmente)  y de los sistemas de mensajería instantáneos (el omnipresente WhatsApp en Europa, Facebook Messenger, Telegram y Line en otras latitudes) en la década de 2010 ha dado un impulso definitivo a estas estrategias desinformativas. El general Valery Gerasimov, jefe del Estado Mayor ruso, destacaba la importancia de estas estrategias cuando estudiaba el surgimiento de las llamadas “Primaveras Árabes” y acuñaba el término “guerra híbrida” afirmando que la desinformación y la propaganda eran tan o más importantes que las armas, que las guerras del futuro se nutrirían cada vez más de estos elementos. Estos movimientos surgidos en el norte de África tuvieron en común la importancia de las redes sociales y los sistemas de mensajería como vertebradores de las acciones antigubernamentales, junto a herramientas para la navegación segura como proxys, VPN’s o la red TOR que eran mencionadas a diario en la prensa.

Código fuente
Photo by Negative Space on Pexels.com


¿Por qué son tan efectivas estas estrategias de propaganda basadas en bulos y noticias falsas? Principalmente por cuatro factores:

  • Explotan vulnerabilidades sociales ya existentes y previamente muy bien estudiadas. Se busca con ellas la polarización en debates públicos que ya estaban resultando polémicos y se aprovechen de las agendas mediáticas de partidos políticos y empresas tanto para reforzar su posición como para generar recelo hacia las posiciones opuestas. 
  • Son económicamente eficientes ya que los costes de generar y distribuir información de forma masiva cada vez son más bajos. Alcanzar audiencias de cientos de miles de personas pasó con la irrupción de las redes sociales a ser posible con unos pocos miles de euros en lugar de requerir inversiones millonarias. Tanto por el menor coste de la publicidad para lograrlo como por el abaratamiento de los medios técnicos: lo que antaño necesitaba de un fotógrafo profesional, un periódico y una cadena de televisión ahora se puede sustituir por aplicaciones de fotomanipulación, perfiles de redes sociales y un teléfono con capacidad de emitir vídeo en directo. Además la facilidad para compartir contenidos permite que las audiencias crezcan rápidamente.
  • Es complicado detectar una de estas campañas hasta que se vuelve masiva pues siempre se busca la apariencia de que los bulos son distribuidos por individuos. De hecho cuando la campaña ya ha cogido impulso eso acaba ocurriendo, una campaña exitosa acaba siendo distribuida por “tontos útiles” que desconocen estar sirviendo a los intereses de alguien. Esta forma de distribución además dificulta el poder establecer una relación directa para denunciar al promotor de la campaña, al ser altamente complejo demostrar que tras ella está una empresa, partido político o incluso un país.
  • Para las democracias liberales legislar contra este tipo de ataques es muy complejo dado que el control de la información puede chocar frontalmente con los derechos a la libertad de expresión y de opinión. Si bien para nosotros puede parecer fácil distinguir una opinión de una mentira descarada en el lenguaje jurídico, donde los veredictos además se basan en hechos y no en opiniones o sensaciones, esto se torna mucho más complejo. Cosas como manejar múltiples perfiles en redes sociales o crear canales de Telegram donde se difunden bulos no son delitos y muy probablemente no pueda legislarse de ninguna forma contra ello.

La metodología seguida en estas campañas siempre comienzan con el primer punto antes citado: detectar y analizar las vulnerabilidades sociales y políticas de un estado. Actualmente la cantidad de información pública disponible es mayor que en cualquier momento anterior de la historia, lo que antes se decía en la barra de un bar y “se lo llevaba el viento” ahora queda escrito en redes sociales y asociado a un perfil con muchos otros datos. Esta proliferación de información en medios públicos ha llevado también a que existan más herramientas que nunca para analizarla, esa información tiene valor no solo a nivel de marketing, también como arma estratégica y política: pueden crearse todo tipo de perfiles, desde segmentados por edades, género, ingresos, nivel de formación… hasta estudios individualizados, todo dependiendo de la capacidad técnica y, sobre todo, económica de quien realice dicho estudio

Una vez realizado este tipo de estudios quien quiera lanzar una campaña de desinformación poseerá un conocimiento muy valioso: saber qué le preocupa a la gente, saber qué atemoriza a la gente, saber qué enfada a la gente y conocer sus sesgos y prejuicios (todos los tenemos) para explotarlos de forma eficiente. Todo ese conocimiento nos lleva al siguiente punto: la creación de una narrativa, literalmente “escribir un guión”, un guión que resulte “creíble” en base a los sesgos y vulnerabilidades que ya han detectado y pensado para ser emitido a través de diversos medios y plataformas.

Con ese guión, con esa narrativa ya definida el punto final sería la comunicación/distribución de su discurso. Como ya comenté al principio, la aparición de nuevos medios de comunicación masivos ha facilitado mucho este paso. A nivel de marketing los medios de comunicación suelen categorizarse en tres grupos: medios propios, medios pagados y medios ganados. Los primeros serían los medios creados por una asociación/empresa/marca para comunicarse directamente con sus potenciales consumidores, ciñéndonos al tema de guerra informativa/propaganda política que tratamos pues podríamos pensar en un diario digital diseñado para hacer propaganda del ideario de un partido y esparcir rumores maliciosos contra los partidos contrarios, esto con un doble objetivo: movilizar a sus partidarios y desmovilizar a sus contrarios. Los medios pagados serían aquellos que difunden el mensaje de una asociación/empresa/marca a cambio de una compensación económica, ya sea directamente a través de anuncios publicitarios, ya sea de formas más soterradas publicando artículos supuestamente “libres” pero que están alineados con los intereses del pagador. Finalmente los medios ganados son los comentarios que hacen terceras personas influyentes sobre una asociación/empresa/marca sin que esta haya pagado por ello, por ejemplo cuando el que lanzó la campaña de desinformación logra hacer suficiente ruido y mete los temas que le interesan en debates y tertulias sin necesidad de tener que pagar a nadie. Normalmente las estrategias de información informativa avanzan en ese orden: empiezan en sus medios propios, si ven que logran captar interés invierten en medios pagados para amplificar ese mensaje y cuando ya han logrado que mucha gente hable de ello aparecen otros medios a reproducirlo porque creen que ganarán audiencia.

Persona usando consola de comandos
Photo by Sora Shimazaki on Pexels.com

Además de la facilidad para crear medios propios y canales de distribución que nos ha dado internet y la proliferación de dispositivos personales, hay otro factor a tener en cuenta a la hora de propagar esta información: la automatización. Existen múltiples herramientas, a veces bastante asequibles, para enviar y difundir su propaganda: a través de bots que repiten un mensaje en redes sociales o a través de canales previa suscripción se bombardea con titulares a sus potenciales partidarios.

Pero ¿por qué resultan tan creíbles y atractivas las noticias falsas? Como decía antes, primero se recopilan la mayor cantidad de datos públicos posible, luego se analizan y finalmente se crea un guión. Dicho guión está basado en los sesgos y prejuicios que se han detectado en el público objetivo de la noticia falsa, que estará diseñada para ser “confortable” para su consumidor, es decir, le dará la razón, le hará creerse más listo, perspicaz e informado porque está “confirmando” lo que ese lector “creía”. Para que la noticia sea eficaz tiene que tener algunos elementos de realidad, hablar de personajes reales famosos y de situaciones previamente conocidas para que el receptor se sitúe. Suelen estar redactadas con un lenguaje sencillo, directo y a veces incluso vulgar, con un estilo generalmente agresivo, apelando a los sentimientos por encima de la lógica o la razón y relatando hechos escandalosos y exagerados, un relato que explota los sesgos conocidos de su consumidor y que para alguien que no encaje en ellos seguramente resulten totalmente increíbles. También encontramos casos en los que la información no es realmente falsa, pero que es presentada de forma que lleve al consumidor a hacerse una idea alejada de la realidad, ya sea por la omisión de detalles claves para entenderla o por la descontextualización de la misma.

Otro elemento a tener en cuenta es que en muchos casos estas intoxicaciones informativas forman parte de estrategias a largo plazo. Si nos paramos a analizar estas estrategias y sus ecosistemas de fake-news nos encontraremos que en muchos casos las noticias falsas más antiguas no citan fuentes, pero si miramos noticias falsas recientes veremos que en ellas se reutilizan aquellas noticias falsas antiguas como fuente para las nuevas, dándoles un cierto aspecto de legitimidad y utilizando el recurso de la reiteración para hacer su discurso más sólido.

Gente viendo la televisión
Photo by JESHOOTS.com on Pexels.com

Es realmente complicado no caer en las noticias falsas, por más que lo intentemos siempre se nos colará alguna, no hay que sentirse mal por ello porque están diseñadas para eso, para engañarnos, para ser mentiras confortables que encajan en nuestra cosmovisión y nos hacen sentir validados y “más listos que el vecino”. El bombardeo es constante, no hay tiempo para comprobar toda la información que nos llega, la profesión periodística está tan devaluada que incluso medios “serios” y “profesionales” publican noticias que por su descontextualización o marcado sesgo pueden ser calificadas de falsas y a veces estas noticias nos llegan a través de gente de confianza como amistades o familiares. 

Esto último es una opinión personal ya, yo tengo la teoría de que existen tres tipos de difusores de noticias falsas: el que cree que la información es real y no lo comparte de forma malintencionada, el que sabe que la noticia es falsa pero la comparte igual y el que hace un acto de fé para creerse la noticia. Con el primer tipo de difusor se puede razonar, se le pueden presentar pruebas de que lo que afirma es falso y debatir sobre la noticia, con los otros dos tipos de difusores no. El que comparte algo a sabiendas de que es falso lo hace solo por objetivo propagandístico, lo hace porque cree que tiene una utilidad política para su causa política/social/económica. Finalmente quien actúa “por fé”, quien elige creer algo simplemente porque aunque sea increíble encaja en su visión del mundo y eso hace que tenga una sensación de seguridad tampoco es alguien que vaya a razonar, alguien con quien se pueda debatir. En el caso de estos dos últimos personajes yo opto por no darles repercusión, no malgastar energías intentando cambiar un punto de vistas que no tienen interés en modificar y centrarse en limitar su capacidad para reproducir su propaganda, lo que viene siendo un “block” de toda la vida en foros y redes.

Recursos online gratuitos para aprender gallego.

Ya sea porque vayas a emigrar a Galicia, porque ya vivas allí, porque quieras opositar, por ser más eficiente en tu trato con el público o por el mero placer de aprender otro idioma, las motivaciones para estudiar gallego son múltiples y todas muy válidas. Para facilitarnos la labor en internet tenemos una serie de recusos gratuitos:

Galego RAG (normativo):

O portal da Lingua: La propia Xunta, a través de la Secretaría Xeral de Política Lingüística, ofrece una plataforma de teleformación donde podremos encontrar cursos para preprar el examen de certificación CELGA o cursos específicos para funcionarios de lenguaje jurídico y administrativo.

Tradutor Gaio: Un traductor gratuito desarrollado también por entidades públicas y disponible en formato web, app para Android y app para iOS. Los idiomas soportados son gallego, portugués, castellano, catalán, inglés y francés.

Isto é Galego!: Ofrecida por Cuac FM, esta plataforma está disponible a través de web y de app para Android e iOS. Son una serie de audios donde, a través del humor, puedes ver una aproximación menos formal, con un lenguaje coloquial y muchos modismos.

Conxugalego: Los verbos y sus conjugaciones suelen ser una de las dificultades al estudiar una lengua romance. Esta aplicación de SmartGalApps nos pedirá que insertemos el infinitivo de un verbo para devolvérnoslo conjugado en todos sus tiempos. Está disponible para Android y para iOS.

Dicionario RAG: Otro elemento importante a la hora de aprender un idioma es contar con un diccionario. El de la Real Academia Galega está disponible en su web, también para Android e iOS.

Dicionario de Sinónimos: Un proyecto de la Universidad de Vigo que nos dotará de un práctico diccionario de sinónimos, una ayuda para tener un vocabulario más amplio.

Ximnasio Léxico: Una aplicación para Android creada por la fundación Barrié y la RAG, con pequeños juegos para repasar vocabulario tomado del diccionario de la RAG. También tiene versión para iOS.

Galego internacional (reintegracionismo):

Los recursos arriba listados están enfocados a la normativa ortográfica oficial de la RAG. Existen también un movimiento que reclama una ortografía confluyente con la lusofonía, más cercana al portugués. Se habla de esta forma de galego internacional, puesto que el portugués es uno de los idiomas más hablados del mundo con casi 300 millones de hablantes y siendo oficial en 9 países, y de reintegracionismo, ya que en sus inicios gallego y portugués fueron un mismo idioma.

Dicionário Estraviz: Un completo diccionario de gallego internacional. Incluye un anexo con léxico gallego de uso común en portugués.

A Nossa Galáxia: Colección de recursos lingüísticos para profundizar en el estudio de la normativa reintegracionista.

Vocabulário Ortográfico: Una recopilación de vocabulario de Galicia y el norte de Portugal a cargo de la Academia Galega da Lingua Portuguesa.

Otros consejos:

Estos recursos, junto al estudio y la convesación, pueden ser muy útiles pero a la hora de estudiar cualquier idioma lo principal es consumir mucha de su producción cultural. La plataforma de préstamo de obras digitales de la red de bibliotecas públicas de Galicia, Galicia Le, ofrece muchas obras, como también lo hace Galiciana, la Biblioteca Dixital de Galicia (un proyecto algo abandonado por las administraciones). En esta entrada de El Salto Diario encontrarás también varios podcasts en gallego. También dispones de la RTVG , la corporación de radio y televisión públicas, que emite varios programas online y de la plataformá Nós Televisión con una programación variada.

Y como no, escucha mucha música. Hubo un proyecto de discográfica online con licencias Creative Commons agrupando grupos gallegos, O Toxo Rabudo. Lleva un par de años parado el proyecto y su dominio principal ya no funciona, pero todavía puede accederse a su blog para descargar los discos.

Manifesto polo Software Libre na Educación Galega.

Boas días, ides ter que desculpar a falta de movemento no blogue neste verán pero xa podo asegurarvos que o outono vai vir moi enérxico.

O motivo da publicación de hoxe é que fai uns días atopei este manifesto polas redes promovido por varias asociacións galegas de Software Libre, que dende o primeiro momento quixen apoiar. Sempre fun e sempre serei defensor do uso de software libre na administración e na educación, por motivos que xa mostrei neste artigo fai anos. E non so na administración e na educación galegas, penso que a lóxica e o sentido común dictan que toda a Unión Europea debería sumarse a isto. É sinxelo ver, despois do intento de boicot de Trump á chinesa Huawei, o problema tan grande que implica depender en Europa de software forncecido por empresas estadounidenses.

De seguido cópiovos o texto do mesmo:

Polo Software Libre na Educación Galega

O tecido social, asociativo e empresarial do software libre galego queremos amosar a nosa preocupación ante a decisión do Goberno galego de implantar software privativo no ensino público e o dispendio económico de 13,5 millóns de euros en licenzas de código pechado. Malia o publicado na prensa sobre a gratuidade da implantación de software ofimático, ambos acordos recentes, están claramente vinculados desde o punto de vista da planificación. Isto traerá consecuencias, dificultando a interoperabilidade dos sistemas e obstaculizando o uso de estándares abertos na Administración pública.

O convenio asinado entre a Conselleira de Educación, a directora da AMTEGA (Axencia para a Modernización Tecnolóxica de Galicia) e a presidenta de Microsoft España afecta ao tecido produtivo das TIC: incrementa a dependencia tecnolóxica dos futuros profesionais e mingua a súa capacidade de investigación, autoaprendizaxe e adaptación ás ferramentas do mercado, capacidade básica agardada en perfís profesionais tecnolóxicos. Como primeiro aspecto criticable, temos que dicir que o texto do convenio non é público, polo que non podemos deixar de lado preocupacións sobre o seu alcance, garantías e conveniencia. O alumnado de formación profesional informática será instruído nas plataformas privativas de Microsoft®. Isto provocará un efecto contaxio nas nosas empresas TIC converténdoas en consumidoras de tecnoloxía no canto de ser produtoras, por non falar da súa extensión ao ámbito directo das familias.

As empresas de software libre en Galicia son referentes no contexto TIC español. Isto débese en boa medida á capacidade de contar con profesionais cunha formación ampla e coas vantaxes que ofrece o código aberto. Esta tecnoloxía socialmente aberta permite que o alumnado poida investigar en profundidade as ferramentas informáticas innovando novos usos e funcionalidades. Ademais permítelle aos docentes propor metodoloxías innovadoras na aula, como a aprendizaxe baseada en retos ou proxectos. Esta forma de traballar logra recrear a forma de traballo das empresas, mentres que coas solucións privativas non é posíbel adestrarse en desenvolvemento.

O proceso de formación debe garantir que o alumnado acade pericias que posteriormente lle permitan adaptarse de xeito sinxelo á evolución das ferramentas do mercado, fomentar a súa capacidade de autoaprendizaxe para a vida real, polo que o argumento de incorporar no proceso formativo as versións máis novidosas do software privativo, é unha vía morta, antes ben, mingua a capacitación do alumnado nas destrezas altamente valoradas no tecido empresarial galego en xeral, e no sector TIC en particular.

Asemade da preocupación polo almacenamento ou explotación dos datos de perfís persoais dos nosos menores que poida chegar a facer unha multinacional estranxeira, os investimentos en ferramentas de software privativo representan unha lápida para o futuro do alumnado, xa que os desinvestimentos en servizos de software libre representan unha degradación da creación de emprego nas empresas galegas que no futuro poderán empregar ao actual alumnado. Polo contrario, os investimentos en software privativo deixan ás empresas autóctonas como revendedoras de produtos cunhas ínfimas marxes de negocio, repercutindo a maior parte do investimento nas multinacionais estranxeiras e non xerando riqueza local. O investimento en software privativo para a ensinanza aboca o alumnado de vocación tecnolóxica a unha migración forzada, e polo tanto, un apoio ao terríbel proceso de descapitalización que sofre Galicia, ademais de frear o desenvolvemento do tecido empresarial tecnolóxico local.

As asociacións Aberteo, AGASOL, Asociación Informática Amigus, Bricolabs, Comunidade o Zulo, Ghandalf, GPUL, Nova Escola Galega, Proxecto Trasno, Recuncho Maker e Xeopesca, instamos a Xunta de Galicia a desbotar o acordo asinado con Microsoft ao ser prexudicial para a sociedade galega. Ademais convidamos á Consellería de Educación e á AMTEGA a ter cantas reunións sexan necesarias para afortalar a implantación de tecnoloxías libres.

Se estades dacordo coa posición do manifesto podedes sumarvos a apoialo a través desta ligazón.

Lista Robinson: cómo solicitar que no nos envíen publicidad indeseada.

Es posible, diría que hasta probable, que habitualmente suene tu teléfono y al descolgar te encuentres al otro lado de la línea con algún telecomercial ofreciéndote contratos telefónicos, de energía o productos financieros. Son insistentes, incansables y fraudulentos en muchas ocasiones. Lo que mucha gente desconoce es la existencia de un mecanismo, autorizado por la UE, para denegar el derecho a estas comunicaciones publicitarias.

Se llaman listas Robinson, en referencia al personaje literario Robinson Crusoe, y son varios directorios creados con la finalidad de ayudar a los ciudadanos a librarse del acoso publicitario a través de llamadas telefónicas, SMS, correos electrónicos, por correo postal o fax.

Existen apartados para cada categoría donde se recogen y guardan los datos de aquellas personas que han expresado voluntariamente que quieren dejar de recibir publicidad. El funcionamiento es el de tipo lista negra: toda comunicación hacia los recogidos en la lista queda por defecto bloqueada.

La más difundida en España es la gestionada por la Asociación Española de Economía Digital. Puedes darte de alta a través de su web. Tras un plazo de tres meses toda comunicación comercial no solicitada podrá ser denunciada.

La lista tiene ciertas limitaciones: la propaganda electoral está excluida de estas listas por no considerarse comunicación comercial sino información política de cara a las elecciones.

Tampoco bloquea a las empresas de las que somos clientes y a las que hemos cedido voluntariamente nuestros datos de contacto: La lista Robinson solo es efectiva cuando para la realización de la campaña publicitaria se tratan datos de fuentes accesibles al público o de bases de datos de otras empresas. Para estos casos debemos comunicarnos con la empresa y solicitarlo, aunque desde la web de la lista Robinson podemos gestionarlo.

Youtube de calidad: canales con contenidos interesantes (Volumen 2)

 

Hace unas semanas os presentaba una entrada que titulé Youtube de Calidad, donde recomendaba varios canales con contenidos educativos o técnicos. Material que va más allá de lo que la mayoría de canales que solo aportan contenidos irrelevantes. Hoy vamos a ver una segunda entrega de este Youtube de calidad viendo una serie de nuevos canales:

Narraciones de la historia: Realmente los contenidos de este canal serían más adecuados para el formato podcast que para el de Youtube, pues como su nombre indica se trata de una recopilación de narraciones realizadas sobre una imagen fija recogiendo el material de un programa de radio. La filósofa colombiana Diana Uribe, especializada en divulgación histórica, es quien se encarga de realizar estos contenidos. El canal lleva abandonado un par de años, pero Uribe ha seguido activa subiendo sus vídeos al canal Casa De La Historia y en el de Historia del Mundo.

Snag Films: Se trata de una iniciativa veterana que lleva funcionando desde 2008. Snag Films es un sitio web que ofrece documentales y películas independientes respaldados por publicidad. Además del canal de Youtube que os adjunto arriba tienen una web con todavía más material. Hay todo tipo de documentales: naturaleza, deporte, ciencia, literatura, música…

Educatina: Se definen a si mismo como «El Canal de educación más grande de América Latina«. Si bien su plataforma educativa es de pago en su canal de Youtube encontrarás vídeos educativos sobre distintas materias.

Terminal Root: En la entrega anterior algunas personas se quejaron de que hubiera puesto una página con vídeos en portugués (no les indignó que hubiera también alguna con vídeos en inglés, curiosamente). He tomado buena nota de sus quejas, después he impreso dicha nota en papel y la he depositado en el triturador de documentos. Terminal Root es un canal de Youtube brasileño dedicado a Linux, con vídeos en portugués donde podréis encontrar tutoriales prácticos dedicados al sistema operativo del pingüino. También, en su página oficial, ofrecen cursos de Linux.

Lasmatematicas.es: Vamos a acabar con un canal español donde un abnegado profesor de matemáticas ofrece lecciones on-line de esta materia, realizando también emisiones en directo de vez en cuando (por ejemplo, antes de la selectividad para repasar el temario). Útil tanto para estudiantes de la ESO y de Bachillerato como para todo aquel que quiera mejorar sus habilidades con las matemáticas.

 

 

 

Youtube de calidad: canales con contenidos interesantes (Volumen 1)

A veces da la sensación de que Youtube es una plataforma, literalmente, llena de mierda: por un lado tenemos un montón de contenido irrelevante, que a veces puede ser divertido o entretenido para desconectar un rato pero que realmente no es de gran calidad (que yo soy el primero que mira vídeos graciosos de gatos, ojo, que no podemos estar siempre ejercitando la mente y esta necesita descansar y relajarse). Por otro lado tenemos lo que podemos llamar contenido realmente peligroso, como la pila de zumbados ultraderechistas esparciendo noticias falsas para incitar al odio o para justificar sus comportamientos e inventando conspiraciones absurdas y delirantes, o los zumbados pseudocientíficos diciendo que pueden curar un cáncer con agua con azúcar, pensamiento positivo y ralladura de limón.

Pero, como todo en internet, al final está en la mano del usuario o espectador el darle un mejor uso. Porque en Youtube también hay canales muy interesantes con los que podemos disfrutar de un contenido educativo y formativo. Hoy vamos a ver cuatro de esos canales, y habrá otras entregas con más canales que ya he ido seleccionando.

Langfocus: Empezamos con este canal, con más de medio millón de suscriptores, dedicado a los idiomas. En este canal podremos ver vídeos con curiosidades sobre distintos idiomas explicadas en inglés por Paul, el presentador de todas las entregas.

Minuto de Física: El título del canal es muy descriptivo, ya que se trata de una colección de vídeos cortos donde se explican varios conceptos de la física en castellano, acompañados de unos simpáticos dibujos. Ciencia fácil para todos.

Alfonso Teodoro Pimienta García: En este caso el nombre del canal no nos dirá mucho, pero este hombre tiene una buena colección de vídeos tutoriales sobre cuestiones técnicas de sistemas informáticos, mantenimiento de equipos y redes.

Território Conhecimento: Y vamos a cerrar con un cuarto canal, en este caso un canal brasileño dedicado a la filosofía donde podemos encontrar vídeos en portugués con ponencias y disertaciones de filósofos, profesores o escritores.

Siete puntos a tener en cuenta para comprar on-line.

En estas fechas navideñas se hacen muchas compras, y en los últimos años las compras on-line han crecido exponencialmente. Tanto como para colapsar los centros de algunas empresas de transporte. Pero ¿Son seguras? En los últimos años la seguridad de estas transacciones también ha mejorado mucho, pero sin una serie de buenas prácticas por parte del usuario todo el trabajo de los programadores de dichos sistemas puede irse al garete.

Hace unas semanas, motivados por el Black Friday, INCIBE y OSI realizaron una guía con una serie de pasos para comprar de forma segura en Internet. Con ánimo divulgativo os dejo por aquí la infografía que realizaron y también este enlace donde podéis ver el contenido del post original en el sitio web de la OSI.

Guía OSI INCIBE compra on-line

 

Recordatorio

Hoy no tengo mucho tiempo para escribir, pero necesito dejar constancia pública en este medio. Hace tiempo advertí que todo apuntaba a que venían tiempos oscuros y en los últimos meses el uso propagandístico de los medios, llegando al ataque a ciudadanos anónimos, y las sentencias a medida del gobierno, para el uso intimidatorio y arbitrario de las leyes, han llegado a un punto crítico, de república bananera. 

No seáis estultos, la espada de Damocles pende sobre todas las cabezas. El próximo puedes ser tú, tu hijo, tu padre, cualquiera.

¿Realmente quieres hacer algo contra el cáncer?

Estos días se pone de moda otra cadena en Facebook de esas «solidarias«, entre comillas con toda la intención. Porque no es que quiera yo criticar a quien la comparte, que en muchos casos lo hace con toda la buena intención del mundo, pero ¿en qué ayuda a luchar contra el cáncer poner una foto en blanco y negro en un muro de Facebook? ¿Poner una foto ayuda a un enfermo a curarse? ¿Ayuda a que se encuentren nuevas terapias? ¿Ayuda a que haya más medios de detección precoz? No digo que las campañas de apoyo y visibilización sean inútiles, pero reconozcamos que algunas sólo sirven para lavar la conciencia sin hacer mucho esfuerzo.

¿Realmente quieres hacer algo contra el cáncer? Esta es la web de la Asociación Española Contra el Cáncer, una ONG fundada en 1953 y que actúa en diversos campos: programas de prevención, apoyo económico a proyectos de investigación, atención domiciliaria a enfermos en fase terminal, programas de apoyo psicológico a pacientes y familiares… ¿Cómo puedes ayudar? Puedes hacerte socio o hacer una donación puntual para dar apoyo económico, puedes hacerte voluntario y colaborar con tu tiempo y tu trabajo, incluso puedes empezar una campaña para recaudar fondos.AECCPorque al final el dinero es un factor fundamental, necesario: dinero para pagar los equipos, dinero para pagar a los investigadores, dinero para tener más médicos.

Y si no tienes dinero, porque vivimos tiempos duros, o si careces de tiempo al menos piensa en esto la próxima vez que te llamen a las urnas. No te voy a decir a quién votar, pero antes de meter tu voto en el sobre infórmate de qué políticas seguirá ese partido en cuanto a ayudas a la investigación científica, en cuanto a financiación de la sanidad, en cuanto a apoyo de programas de prevención. Exígeles que se unan a luchar contra el cáncer si quieren tu voto.

Porque ya no es una cuestión de solidaridad, si ayudar a los demás no te motiva piensa de forma egoísta: casi todos tenemos familiares o amigos que han luchado contra esta enfermedad. Si no vas a hacerlo por los demás hazlo por ti, porque a todos nos puede tocar cerca esta enfermedad, ya sea en nuestras carnes o en las de nuestros seres queridos. ¿Quieres hacer algo contra el cáncer? Busca proyectos si no te convencen los que aquí he citado, haz algo, pero no caigas en la autocomplacencia y en la caza de comentarios positivos y clicks de apoyo en una red social, lucha activamente.

Cómo destruir un disco duro

Bueno, con el tema de la destrucción de los discos duros del ordenador de Bárcenas por parte del Partido Popular y las declaraciones de Celia Villalobos seguro que más de uno va a buscar en Google cómo destruir un disco duro. Desde luego el método usado por el PP está bien para conseguir la destrucción de los datos de los discos: 35 formateos, rallado de la superficie y martillazo a tentetieso. Creo que es el protocolo determinado por INTECO. Pero siendo sinceros, aunque sí es un método eficaz creo que no ha sido muy eficiente. A mi alguna vez me ha tocado destruir algunos que tenían que ir para el punto limpio.

Como primera nota: aunque quede muy de pro y de hacker de peli, usar un imán no es una solución. Hace años que los discos duros vienen muy bien apantallados contra campos magnéticos, así que necesitarías uno muy potente para poder destruir los datos. Por lo que, sacando que vivas cerca de un desguace de coches que tenga un electroimán muy potente, jugar a ser Magnus Lensherr no es la mejor opción.

Habría que pensar en qué interés puede tener alguien en recuperar tus datos para calcular cómo de concienzuda debe ser la destrucción de los discos. Recuperar datos tras varios formateos es complicado, por lo que para el usuario medio puede ser una solución. Tras una docena de formateos a bajo nivel el proceso de recuperación requiere de procedimientos largos y costosos que para la mayoría de usuarios son complejos en extremo, así que para la mayoría de la gente esto debería valer. Por otra parte, puede que sea más rápido soltarles un par de martillazos contundentes y tirarlos a un cubo de agua que formatear varias veces en profundidad. No garantiza al 100% la destrucción del disco, pero seguramente lo dañe lo suficiente para que no merezca la pena el esfuerzo de la recuperación.

Si lo que tienes entre manos es un SSD la cosa es básica: martillazo limpio. Le pegas hasta que se te canse la mano, que si bien estos discos son más fiables en el tema de impactos mientras están en funcionamiento, contra golpes directos y con mala leche caen antes. Si casca una celda de memoria ya queda irrecuperable. Por cierto, hay modelos que traen un sistema de autodestrucción que mediante un botón o incluso el uso de un comando envían una señal al disco para forzar que se sobrecargue y se queme.

Además existen máquinas especificas para realizar este trabajo, como trituradoras o prensas de discos. Eso sí, las buenas valen una pasta que no compensa sacando que tengas una empresa dedicada al tema de la seguridad y destrucción de documentos. Es más, las de gama más baja creo que andan por los 4000 euros hoy por hoy.

En el caso de Bárcenas la cosa es distinta. Ahí hablamos de datos sensibles, que interesan a la justicia que investiga el caso, a los partidos de la oposición y a millones de ciudadanos españoles. También debería interesar a la prensa española, pero están a lo suyo, a por el mendrugo. En fin, que no estamos hablando de un usuario cualquiera, aquí es de suponer que se dispondrían de los métodos más completos para la recuperación de datos.

En ese caso, ¿si tengo una información sensible y quiero asegurarme de que nadie accede a ella tras descartar el disco duro? Pues lo mejor es seguir el ejemplo de los profesiones, véase lo que hicieron los servicios de inteligencia del Reino Unido cuando fueron a destruir los discos duros del diario The Guardian con la información filtrada por Snowden: abrir los discos duros, sacar los discos magnéticos que los forman, lijarlos a base de bien con una lijadora, taladrarlos varias veces y finalmente quemarlos. Este proceso garantiza la destrucción de la información. También podría valer machacarlos a martillazos tras el lijado, o aplicarles un soplete sobre la superficie. Por eso digo que fueron efectivos, pero no muy eficientes ya que si se va a destruir el disco duro físicamente no acabo de ver la lógica a gastar tanto tiempo en realizar 35 formateos.

Aquí te dejo un vídeo con dos tíos vestidos como predicadores mormones explicando cómo destruir un disco duro:

Vamos con la última duda, que seguramente a muchos les interese ¿es normal destruir un disco duro? Sí, es normal en caso de que se trate de un disco que va a desecharse. ¿Obliga la LOPD a ello? En caso de que vaya a desecharse el disco, sí, lo indica el artículo 92.4 del Real Decreto 1720/2007 aunque de una forma no muy clara: «Siempre que vaya a desecharse cualquier documento o soporte que contenga datos de carácter personal deberá procederse a su destrucción o borrado, mediante la adopción de medidas dirigidas a evitar el acceso a la información contenida en el mismo o su recuperación posterior. «. Por otra parte la norma DIN 66399 nos da unas directrices más claras de cómo hacerlo según el nivel de confidencialidad de los datos y el tipo de soporte a destruir. ¿Es obligatoria la destrucción física de un disco duro si el ordenador cambia de usuario dentro de una misma empresa? No, en esos casos lo habitual es realizar un formateo con varias pasadas ya que  a fin de cuentas el equipo sigue perteneciendo a la misma empresa, aunque una empresa o administración puede establecer un nivel de seguridad más alto si lo considera conveniente.

Entonces, y a la vista de lo anterior, y saliéndonos del tema de la destrucción de discos duros para irnos al tema de la noticia que inspira este artículo ¿ha cometido un delito el PP al destruir los discos duros del ordenador de Bárcenas? No podría afirmarlo. Primero habría que saber en qué fecha se destruyeron los discos: si fue después de que el juez reclamase los ordenadores desde luego sí comenten un delito al estar destruyendo una prueba de forma deliberada e incumpliendo la petición del juez. Si fue antes de la petición pero se hizo con dolo, sabiendo que había información que podría dañar al partido y destruyéndola para ocultar el delito, entonces también sería un delito, pero sería más complicado demostrarlo. Si fue antes pero se hizo como un procedimiento de seguridad estándar, sin conocer que los discos contenían pruebas de una actividad delictiva pero suponiendo que sí incluían datos sensibles, entonces no habría delito.Por otra parte, el real decreto 1720/2007 antes citado, también en su artículo 92, en el punto 1, dice que «Los soportes y documentos que contengan datos de carácter personal deberán permitir identificar el tipo de información que contienen, ser inventariados y solo deberán ser accesibles por el personal autorizado para ello en el documento de seguridad» por lo que el argumento esgrimido de que no sabían qué documentos había en el disco duro me parece débil, sobre todo porque necesitan esto para justificar la destrucción del disco duro de acuerdo con la LOPD.

En fin, en cuanto a la destrucción de discos la cosa está clara: Si tienes un SSD lo pulverizas a martillazos. Si tienes un disco duro magnético lo desmontas, rallas las caras de los discos que lo forman (lijadora si tienes, si no una lija gorda) y los rompes, ya sea a base de martillo, taladro, sierra o soplete. En cuanto al tema Bárcenas, es a la fiscalía y al juez a quien compete dirimir si hay o no delito, habrá que confiar en la independencia de la justicia, aunque en los últimos años no hayan dado motivos para ello.